Het Drentse veengebied en Groningen

Mooie route door de Kop van Drenthe die je door Veenhuizen (met het Gevangenismuseum), Roden, Peize, Eelde/Paterswolde en Norg voert. Veel natuur en cultuur te bezichtigen!

Veenhuizen
Het oorspronkelijke Veenhuizen uit de 14e eeuw bestond uit 7 boerderijen lag nabij de plek van de in 1660 afgebroken kapel op het Spaanse Kerkhof. Het gehucht en de omliggende gronden werden in 1818 gekocht door de Maatschappij van Weldadigheid met als met als doel het oprichten van een landbouwende kolonie voor landlopers, bedelaars, weeskinderen en vondelingen. In tegenstelling tot de kolonie in Frederiksoord ging het in Veenhuizen om een meer dwangmatige aanpak, waarvoor in totaal drie gestichtsgebouwen werden opgericht. De gebouwen met gracht, waarvan alleen het Tweede Gesticht (nu Nationaal Gevangenismuseum) resteert, verkregen een carrévorm met lange zijden (ca. 125 m). In 1859 werd Veenhuizen overgedragen aan het Ministerie van Justitie en ontwikkelde zich als strafinrichting (nu penitentiaire inrichting). Veenhuizen werd door velen beschouwd als het 'Siberië van Nederland'.

Roden
Roden wordt voor het eerst vermeld in 1139. Ook wordt in hetzelfde jaartal de hervormde kerk vermeld. De huidige kerk is uit de 13e en 15e eeuw. Naast de kerk ligt de havezate Mensinge. Het huidige huis is gebouwd in 1646 en is thans een museum. Het bijbehoorde landgoed is een deel van het Mensingebos. Opvallend zijn de eikenlanen waarmee de bosvakken zijn omzoomd. Aan de rand van het bos staat het observatorium 'Kapteyn' van de Rijksuniversiteit Groningen. Op de Brink staat het standbeeldje van 'Ot en Sien' ter ere van kinderboekenschrijver H. Scheepstra (1859-1913) en illustrator C. Jetses (1873-1954). Het Museum Kinderwereld toont o.a. een collectie antiek speelgoed.

Peize
Het dorp Peize wordt al in 1165 genoemd. In de 12e eeuw liet een Gronings adelijk geslacht de burcht ‘Huis te Peize’ bouwen. Helaas is de burcht in de 19e eeuw afgebroken en delen van de restanten zijn verwerkt in de boerderijen tussen de molen en de kerk. Vanaf 1600 tot 1840 was Peize de grootste producent van hop, voor de productie van bier, in Drenthe. De hopteelt is in ere gehouden met de naam van het café/bierbrouwerij ‘De Hopbel’. De hervormde kerk is gebouwd in de tweede helft van de 13e eeuw. De huidige toren is in 1824 gebouwd. De kerk heeft één van de oudste orgels van Drenthe en is gebouwd in 1631.

Eelde/Paterswolde
Het dorp Eelde wordt in een oorkonde al in 1139 genoemd en Paterswolde in 1447. Paterswolde is na de WOII met Eelde vergroeid. Bekend in het gebied zijn de fraaie villa’s, waaronder de havezates Vennebroek, Lemferdinge, Oosterbroek en landgoederen, De Braak en De Duinen. De huidige gotische kerk Onze Lieve Vrouwe- en Sint Gangulphuskerk dateert uit de 14e eeuw op een plek waar een tufstenen voorganger heeft gestaan. Opvallend zijn de schilderingen in het gewelf en de grafzerken waarvan de oudste stamt uit 1545 van de fam. Sigers. Vlak voor de kerk ligt het Nijsinghhuis: een 17e eeuws huis dat dienst deed als Schultenhuis en Gemeentehuis.
De Waterburcht is een restant van een Middeleeuws door 3 grachten omgeven mottekasteel en een havezate. In 1266 is het kasteel verwoest, maar of het nadien weer is opgebouwd is niet bekend. Een mottekasteel is een vrij stijle heuvel van ongeveer 5 meter voorzien van een houten- of stenen toren. Ze werden aangelegd in 11e tot 13e eeuw aangelegd als machtsbasis voor lokale machthebbers. De bekendste motte in Drenthe is het kasteel van Coevorden.In de 17e eeuw werd op het terrein de havezate Terborch gebouwd, die in 1801 is afgebroken.

Norg
Norg wordt voor het eerst vermeld in 1139. De hervormde Sint-Margarethakerk dateert uit de 13e eeuw en bezit bezit twee zandstenen doopvonten één uit de 12e eeuw en de andere van Bentheimer zandsteen, dateert uit de 13e eeuw.
Het Norgerholt ten zuiden van Norg dateert uit de 9e eeuw en behoort tot een van de oudste bossen van Nederlanden. Het is voornamelijk beplant met eik en hulst. Bij een kuil in het bos vergaderden vroeger de markegenoten van Norg. Tussen het Norgerholt en het gehucht Westervelde ligt een hunebed. In Westervelde ligt het Huis te Westervelde (of Tonckensborg), een herenhuis met een boerderijgedeelte en sinds 1709 bewoon de door de familie Tonckens.